Heeft u foto's van de herdenking Mail ze ons toe wij plaatsen deze:

info@rtvzaanstreek.nl 

KoogerPark herdenking 4 mei 2025.

Foto's: RTV Zaanstreek

Herdenking 4 mei gemeente Wormerland 2025.

Foto's: gemeente Wormerland

Herdenking 4 mei gemeente Oostzaan 2025.

Foto's: Aangeleverd

HERDENKINGSPROGRAMMA ZAANDAM 2025.

Programma 4 mei Zaandam

19.10-19.25 uur Oproep tot deelname aan de Stille Tocht door het laten luiden van de klankschaal van het Mensenrechtenmonument.
19.15 uur Vertrek Stille Tocht vanaf het Zaantheater, Nicolaasstraat 3, voorafgegaan door Slagwerkgroep De Saen. Onderweg wordt gestopt voor kransleggingen bij het monument ter herdenking van de Februaristaking in 1941 (Wilhelminabrug) en bij het monument ter herdenking van de fusillade van tien verzetsmannen op 9 februari 1945 (Prins Hendrikkade).
19.40 uur Aankomst Stille Tocht bij het monument in het Plantsoen van het Verzet aan de A.F. de Savornin Lohmanstraat.
19.40-19.55 uur Koraalmuziek door Het Zaans Showorkest o.l.v. dirigent Henk Ummels.
19.55-19.58 uur Opstellen van leden van de Zeeverkennersgroepen van Scouting Elfregi Zaanstreek.
Klokgeluid.
19.58 uur Degenen die dit kunnen, worden verzocht om te gaan staan.
19.58-19.59 uur Signaal Taptoe, gespeeld door Dave van der Leek, trompetspeler Zaans Showorkest.
20.00 uur Twee minuten stilte. De stilte begint bij de eerste klokslag van het 8 uur-signaal en het ontsteken van de straatverlichting.
20.02-20.03 uur Gezamenlijk zingen van het eerste en het zesde couplet van het Wilhelmus.

Wilhelmus van Nassouwe      Mijn schild ende betrouwen
ben ik van duitsen bloed.       Zijt Gij, o God mijn Heer
Den vaderland getrouwe        op U zo wil ik bouwen,
blijf ik tot in den doed.           Verlaat mij nimmermeer.
Een prinse van Oranje           Dat ik doch vroom mag blijven,
Ben ik, vrij, onverveerd.        Uw dienaar t’aller stond,
Den koning van Hispanje      de tirannie verdrijven
Heb ik altijd geëerd.                Die mij mijn hart doorwondt

Vervolg programma Zaandam

Vanaf 20.04 uur: Dodenappèl, voorgelezen door Quinta Zonjee-Molenaar en Willemijn Piscaer-Plein.
Genoemd worden de namen van de tijdens de Tweede Wereldoorlog omgekomen 24 Zaandamse verzetsdeelnemers, 8 leden van de Koninklijke Landmacht en 4 leden van de Marine en Koopvaardij, en van de 136 Joodse inwoners die in de jaren 1942-1945 gedwongen hun woningen in Zaandam moesten verlaten, werden weggevoerd en om het leven gebracht.
Gedichten voorgelezen door leerlingen uit groep 7 en 8 van de Herman Gorterschool (de adoptieschool van het monument).
Toespraak door Harrie van der Laan, wethouder van de gemeente Zaanstad.
Popkoor Vocal Invention zingt het nummer ‘Grijs’ van Nielson / Jaap Reesema onder begeleiding van dirigente Camille Beurret en gitariste Rosie Derksen.
Gelegenheid tot het leggen van bloemen bij het monument (onder begeleiding van koraalmuziek).
Achtereenvolgens worden bloemen neergelegd door nabestaanden en familieleden, wethouder Van der Laan, de afvaardigingen van diverse organisaties, leerlingen van de Herman Gorterschool en, tijdens het defilé, de overige aanwezigen.

(Leiding bij het monument: Flip Hoedemaeker.)

Herdenkingsprogramma Koog en Zaandijk 2025.

Programma Koog / Zaandijk
18.50 Vertrek vanaf het voormalig gemeentehuis te Koog aan de Zaan.
19.00 Vertrek vanaf de Beeldentuin te Zaandijk.
Beide stoeten voegen zich samen voor de Julianabrug om vervolgens de tocht voort te zetten naar het herdenkingsmonument aan de Leeghwaterweg.
19.20 Aankomst bij het monument Leeghwaterweg
19.30 1 minuut stilte, ‘taptoe’ en kranslegging door Gemeente, voormalig Verzet, familie en overigen. De ‘taptoe’ wordt gespeeld door een lid van het Zaandijks Fanfare Corps.
19.40 Vertrek vanaf de Leeghwaterweg naar het monument in het Koogerpark.
19.45 Koraalmuziek gespeeld door het Zaandijks Fanfare Corps.
19.59 Taptoe
20.00 2 minuten stilte.
20.02 Het Wilhelmus gespeeld door het Zaandijks Fanfare Corps, met zang van koor Daniël de Lange.
De voorzitter van het 4 mei Comité Koog en Zaandijk heet de belangstellenden welkom.
Daarna zal de heer Gerard Slegers, wethouder van de Gemeente Zaanstad een korte toespraak houden.
Vervolgens zullen enkele leerlingen van basisschol de Piramide, die het monument geadopteerd heeft, zelfgemaakte gedichten voordragen.
Hierna zullen de namen van de omgekomen personen uit het verzet en de Joodse slachtoffers van Koog en Zaandijk worden genoemd.
Kranslegging, tijden de kranslegging speelt Zaandijks Fanfare Corps
De voorzitter van het 4 mei comité spreekt het slotwoord en nodigt allen uit voor het defilé langs het monument. De wethouder zal het defilé openen.
21.00 Na afloop van de herdenking wordt iedereen uitgenodigd om in het kader van Theater na de Dam, in het paviljoen in het park de voorstelling van het jeugdtheater Theatermijn bij te wonen.
De voorstelling is: “21 April 1941. Ga maar rustig slapen.”

Herdenkingsprogramma Krommenie 2025.

Locatie Zuiderhoofdstraat 151 Krommenie

10.00-10.45 Oecumenisch bezinningsdienst in de Nicolaaskerk
Vlaggen halfstok
19.15 – 19.30 Kerkklokken luiden in Krommenie
19.30 – 19.40 Muziek door O.G.
17.40 – 19.45 Gedichten kinderen OBS de Komeet
19.45 – 19.50 Muziek door O.G.
19.50 – 19.55 Declamatie Mevr. Karten.
19.55 – 19.59 Muziek door O.G.
19.59 – 20.00 Taptoe signaal
20.00 – 20.02 Stilte
20.02 Wilhelmus
20.04 – 20.10 Spreker Gemeente Zaanstad/ wethouder Stephanie Onclin
20.10 – Kranslegging, onder begeleiding van muziek O.G.
20.20 Afsluiting.

Herdenkingsprogramma Wormerveer 2025.

Programma Wormerveer
Vermaning Wormerveer Zaanweg 57 Wormerveer
19.00 Welkom
Film monument Provincialeweg Wormerveer
Gedicht Provincialeweg Wormerveer, Timna Rijvordt
Muziek door Joep van Beijnum en Mariette Gort
Introductie Struikelstenen in Wormerveer, Tom Tulleken
Muziek Joep van Beijnum en Mariette Gort
Vervolg Struikelstenen in Wormerveer, Tom Tulleken
Muziek Joep van Beijnum en Mariette Gort
19.40 Stille tocht onder begeleiding Trommelaars naar monument Zaanweg “Vrouwe Justitia”
19.45 Bloemlegging en muziek door Harmonie Apollo
19.50 Toespraak Burgemeester J. Hamming
19.58 Erewacht Brandweer Zaanstad
19.59 Last Post
20.00 Twee minuten stilte
20.02 Wilhelmus door Harmonie Apollo
20.05 Slottoespraak 1945-2025 80 jaar Vrijheid? Kees Klinkenberg
Loslaten duiven
20.10 Defilé Bloemlegging
20.15 Napraten in de Vermaning

Film historische Vereniging

Herdenkingsprogramma Westzaan 2025.

Programma Zuidervermaning (Zuideinde 233)
19.15-19.30 Inloop met muziek door Joost en Jasper Rijken
19.30Welkomstwoord namens de Westzaanse Gemeenschap door Jan Heijink
Voordracht door gastspreker Gerrit Volkers over Max Degen
Dameskoor Westzaan zingt de liederen Danny Boy en Only Remembered
Korte speech door wethouder Natasja Groothuismink
Jasmin Flapper en Lola van den Broek van de Muziekfabriek zingen duet Flight (Craig Carnelia)
“Last Post” door trompettist Jasper Rijken
20.00 uur Twee minuten stilte (staand)
Gezamenlijk zingen van het Wilhelmus (staand)
Dana Revius speelt “Ballerina“ op piano gevolgd door Shayne Bakker met lied “Onze Vriendschap”, leerlingen van de Muziekfabriek
Voordracht leerlingen van school De Kroosduiker
Dameskoor zingt de liederen Grant us Peace (Dona Nobis Pacem) en Irish Blessing
20.20 Jasper en Joost Rijken spelen “Ode an die Freude” van L. van Beethoven (Alle Menschen werden Brüder). Tevens is er aansluitend gelegenheid voor koffie/thee.

Om 21.00 vindt de voorstelling Verhalen uit Westerbork plaats in ’t Reghthuys.

Verhalen uit Westerbork op 4 mei, vrije entree – ’t Reghthuys Westzaan

Herdenkingsprogamma Assendelft 2025.

19.00 Aanvang
19.15 Vertrek stille tocht vanaf hoek Oranjeboomkade/Dorpsstraat
Kranslegging bij monument, daarna naar de Odulphuskerk
19.20 Odulphuskerk
19.30-20.00 Toespraak wethouder Wessel Breunesse, programma met Kerkkoor Cecilia en Jenaplan school, muziek door Crescendo en een bijzonder woord van Annette Brinkman
20.00-20.02 Stilte
20.02 Wilhelmus

Programma 4 mei Joodse Begraafplaats 2025.

14.00 Aanvang bij de Joodse Begraafplaats Westzanerdijk 310-312, Zaandam
Programma:

• Opening door Marvin Polak, bestuurslid Joodse Gemeente
• Toespraak door wethouder René Tuijn van de gemeente Zaanstad.
• Gedichten door leerlingen van De Dijk West.
• Toespraak Rina Schenk 4 en 5 mei comité Zaanstad.
• Ter nagedachtenis aan de 177 joodse slachtoffers uit de Zaanstreek worden alle namen opgelezen.
• Gebed voor slachtoffers van het Nazi Regiem door Rabbijn Shmuel Spiero.
• Jizkor door Rabbijn Shmuel Spiero.
• 2 minuten stilte.
• Bloemlegging door verschillende organisaties.
• Afsluiting door Marvin Polak
• Defilé langs het monument.

Mannen/jongens dragen een hoofddeksel op de begraafplaats

Gemeente Wormerland Programma.

Programma herdenking 4 mei Wormerland.

Programma Nationale Herdenking 4 mei 2025 in Wormer en Neck.

Wormer

19:30

Kranslegging bij de gedenkplaat van Jan Kuijper naast het woonhuis Dorpsstraat 191

Aansluitend stille tocht naar monument hoek Zaandammerstraat/Dorpsstraat

19:30

Brassband Eensgezindheid o.l.v. dirigent Gertjan Loot speelt bij monument | Koraalmuziek

19:45

Aankomst bij het monument hoek Zaandammerstraat/Dorpsstraat

• Gemengd koor Zang en Vriendschap en Mannenkoor De Eendracht o.l.v. Jean-Luc Vriend | Lascia ch’io pianga – G.F. Händel
• Gemengd koor Zang en Vriendschap en Mannenkoor De Eendracht | Peace – D. de Lange
• Gedicht voorgedragen door Mila Bennis
• Gemengd koor Zang en Vriendschap, Mannenkoor De Eendracht en Brassband | Ave verum corpus – W.A. Mozart
• Gedicht voorgedragen door Kate Hohensteijn
• Brassband Eensgezindheid | Koraalmuziek

19:59

The Last Post - Gertjan Loot

20:00

Twee minuten stilte

20:02

• Wilhelmus van Nassouwe (coupletten 1 en 6)   
• Kranslegging
• Toespraak Burgemeester J. Michel
• Slotwoord

Muzikale afsluiting

Brassband Eensgezindheid | Lady Steward’s Air

Neck

Locatie: Oorlogsmonument Pieter Slooten, hoek Pieter Slootenweg, Wildschutweg Neck.

19:30

Verzamelen in 1456, Wijdewormerplein 3, 1456 CB, Wijdewormer

19:50

Stoet loopt vanaf 1456 naar het oorlogsmonument aan de Pieter Slootenweg

Signaal om gezamenlijk te vertrekken door de heer Ger van der Hoek

19:55

Verzamelen en opstellen rond het oorlogsmonument

19:59

'The Last Post' door trompettist

20:00

Twee minuten stilte

20:02

• ‘Wilhelmus’ door trompettist
• Start kranslegging
• Toespraak locoburgemeester Tjeerd Pietersma gemeente Wormerland
• Einde herdenking en slotwoord door de heer Ger van der Hoek
• Samenkomst in 1456

Toespraak 4 mei 2025 - Herdenking Wormer.

Goedenavond,

Welkom bij deze 4 mei herdenking in Wormer en wat ontzettend fijn dat u vanavond gekomen bent met zo velen. Vandaag herdenken wij alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en alle slachtoffers van oorlogssituaties en vredesoperaties waarbij Nederland betrokken was sindsdien.

Het is inmiddels 80 jaar geleden dat Nederland verlost werd van de Duitse bezetter. En 80 jaar geleden dat een tijd eindigde die gekenmerkt werd door onderdrukking, geweld, angst en honger. Een tijd waarin de verschrikkingen zo groot waren, dat ouders hun eigen kinderen hiertegen niet konden beschermen, jongens en mannen te werk werden gesteld in Duitsland, Joodse inwoners uitgesloten en geïsoleerd werden en systematisch vermoord werden. Een ijzingwekkende tijd.

Gelukkig ontstond er in Wormer ook verzet tegen de bezetter. Over een van de inwoners die actief werden in het verzet wil ik vandaag wat meer vertellen. Het betreft Jan Kuijper, ambachtsman en badmeester van zwembad het Zwet in Wormer. 

Jan Kuijper werd geboren op 29 oktober 1907 en was toen de oorlog uitbrak getrouwd en had kleine kinderen. Hij was een uiterst betrokken, geëngageerde en geïnteresseerde man. Een van zijn uitgangspunten was dat ontwikkeling en kennis vergaren erg belangrijk zijn. Zo zei hij regelmatig: 'Bibliotheken hebben we niet voor niets'. Jan Kuijper had ideeën en was bereid zich hier hard voor te maken. Zo was hij een van de initiatiefnemers voor het ontstaan van zwembad het Zwet. Maar ook voor de communistische partij was hij actief. Hij was een echte vakbondsman en organiseerde bijeenkomsten over het verbeteren van de arbeidsomstandigheden in de Zaanse fabrieken, en zette zijn organisatietalent in voor het welzijn van anderen. Hij weigerde pertinent om een baan 'hogerop' te accepteren, want hij voelde zich verwant aan de mensen, en wilde een van hen blijven.

Zijn betrokkenheid bij het verzet begon al vroeg. Zo haalde hij al vroeg samen met zijn vrouw  vluchtelingen uit Duitsland, die dan korte tijd in Wormer verbleven bij zijn gezin thuis en vervolgens ondergebracht werden op onderduikadressen elders. Ook richtte hij vanuit de CPN samen met zijn broer Kees het zogenaamde Solfonds op. Een solidariteitsfonds dat gezinnen ondersteunde waar onderduikers zaten. 

Jan had buitengewoon goede contacten en een groot netwerk. Dat kwam goed van pas bij het zoeken naar onderduikadressen, maar er werden ook volop persoonsbewijzen vervalst, de Zaanbrug werd onklaar gemaakt en apparatuur en fabrieksmachines werden verstopt voordat de Duitsers deze buit konden maken. Bij bakkerij Kaskes werden bijeenkomsten belegd, groepen werden opgericht en Jan Kuijper nam samen met anderen een coördinerende rol op zich.

De Duitsers probeerden steeds machines en apparatuur uit Zaanse bedrijven te slopen en te vervoeren naar Duitsland ten behoeve van de oorlog. Dat wilde het verzet voorkomen. Hier werd een zogenaamde technische commissie voor in het leven geroepen, waar Jan Kuijper een hoofdrol in speelde. Voedsel werden verplaatst van bedrijf naar bedrijf. Belangrijke onderdelen van apparatuur uit bedrijven werden door het verzet onklaar gemaakt of zelf meegenomen en verstopt. Zo werd er bijvoorbeeld apparatuur van de Van Gelder papierfabriek verstopt onder water in zwembad het Zwet. Jan Kuijper overlegde hierover veel met ingenieur Büter, welke onderdelen het beste gesaboteerd konden worden.

Op 29 november 1944 gaat het mis. Een onderduiker waagt zich op straat en speelt zichzelf door een onhandigheid in de kijker van de Grüne Politzei. Die zet de achtervolging in. Jan Kuijper is op dat moment in de buurt en draagt een vergelijkbare regenjas. De Duitsers zien hem aan voor de man die ze achtervolgden en achter weverij Koster, waar nu de hoofdlocatie is van kinderopvang Baloe wordt Jan Kuijper doodgeschoten. Veel mensen hebben de achtervolging en schietende Duitsers gezien op straat, waaronder zijn eigen kinderen. Een ongelofelijke verdrietige situatie. Er komt geen eens een begrafenis, want er mag niet teveel aandacht voor zijn overlijden komen. En het mag duidelijk zijn: de dood van Jan Kuijper is een enorme klap voor zijn familie, het verzet en alle mensen die op hem konden rekenen.

Jan Kuijper ging in verzet tegen onrecht. Streed voor wat hij het juiste vond en moest dit met de dood bekopen. Ondanks de risico’s, ondanks zijn jonge gezin, ondanks het gevaar en de angst kwam hij op voor zijn dorpsgenoten. Zijn dochter Els Koolman-Kuijper omschreef het mij als volgt: 'ze pikten het gewoonweg niet wat er gebeurde'. Er brandde een vuur van strijd voor gerechtigheid in Jan Kuijper en zijn collega verzetsmensen. 

Ook vandaag is het van belang omdat focus te houden op gerechtigheid en rechtvaardigheid. Lang hebben we gedacht dat de verschrikkingen uit de Tweede Wereldoorlog tot het verleden behoren, maar inmiddels leven we in een tijd waarin oorlog zich een stuk dichterbij afspeelt. En opnieuw worden waarden als vrijheid, gelijkheid en solidariteit op de proef gesteld. Worden polarisatie en tegenstellingen aangewakkerd. Het blijft daarom van belang om de verhalen uit de Tweede Wereldoorlog te blijven vertellen en actief vorm te geven aan onze vrijheid, waar velen hun leven voor gegeven hebben.

Ik wil graag mijn dank uitspreken aan iedereen die vandaag een bijdrage heeft geleverd aan deze herdenking. In het bijzonder wil ik Els Koolman-Kuijper bedanken, dochter van badmeester Jan Kuijper, voor haar hulp bij de totstandkoming van deze toespraak. En voor u: fijn dat u hier vanavond aanwezig wilde zijn. Laten we samen blijven werken aan een samenleving waarin respect, begrip en verdraagzaamheid vooropstaan. 

Wilt nog meer te weten komen over de 5 oorlogsjaren in Wormer? Loop dan straks nog even langs de Beschuitstoren. Daar draait vanavond ter gelegenheid van 80 jaar vrijheid een presentatie over de oorlog in Wormer van het Waterlands Archief. 

Ik wens u alvast een mooie avond en wel thuis voor zo meteen.

Programma herdenking 4 mei Oostzaan.

Namens het 4 mei comité nodigen wij u allen uit om de herdenking in Oostzaan bij te wonen. Hieronder treft u het programma aan.

19:00

Vrije inloop in de Grote Kerk.

19:15

Dominee Visser houdt een overdenking en er is gelegenheid om een kaarsje te branden.

19:45

Onder begeleiding van de dodenmars door het Wierings Trompetter Korps lopen we vanaf de Grote Kerk langs de plaquette van Hannie Schaft. We nodigen u uit hierbij aan te sluiten.

De aanwezige kinderen krijgen een bloem om deze na de kranslegging bij het monument neer te leggen.

19:58

Taptoe infanterie bij het monument, gespeeld door Danny Koppenol.

20:00

Twee minuten stilte.

20:02

Het Wilhelmus gespeeld door muziekvereniging Excelsior.

20:04

Welkomstwoord en toelichting sprekers door Evelien Leguit

• Toespraak door burgemeester Marvin Polak
• Bijdrage jongeren

20:25

Defilé en kranslegging bij het monument. De muzikale begeleiding wordt verzorgd door muziekvereniging Excelsior onder leiding van Rob van der Sterren.

20:40

Na afloop van de herdenking bent u welkom om koffie te komen drinken in de KunstGreep.

Toespraak ter gelegenheid van de herdenking 4 mei door burgemeester Marvin Polak.

Deze muziek mag je niet spelen
dat boek zou ik maar niet lezen 
die foto zou ik maar verscheuren 

met hem kun je beter niet gezien worden 
daar krijg je misschien last mee
ik zou mijn mond maar houden 

wat je straks alleen nog mag is in een donker hol verborgen
verlangen naar het licht van de vrijheid 
die je verspeeld hebt 
omdat je even de andere kant uitkeek 
toen je buren werden weggehaald 

Geachte aanwezigen,

Hartelijk welkom bij Dodenherdenking 2025 in Oostzaan. 

Door zojuist twee minuten stil te zijn geweest, herdenken wij traditioneel de inwoners van Nederland die wij zijn verloren tijdens de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Niets meer en niets minder. Het gaat hier om onschuldige inwoners van ons land, die onder het Nazi regime bruut zijn vermoord omdat zij joods waren, of Roma, of homoseksueel, of gehandicapt, of zij die zich op enige wijze hebben verzet tegen de Duitse bezetter of zij die door ander oorlogsgeweld om zijn gekomen. 

Wanneer wij spreken over de miljoenen doden die wereldwijd door deze oorlog zijn omgekomen, is het moeilijk om daar een goed beeld van te vormen. En zelfs als ik spreek van ongeveer 250.000 mensen die in de oorlog alleen al in Nederland zijn gestorven, waarvan de helft joodse landgenoten waren, blijft het heel lastig om daar werkelijk gevoel bij te krijgen. Want in die getallen schuilt anonimiteit.

Toch was ieder van die slachtoffers een mens, zoals u en ik. Mensen met een leven, een familie,  werk, school, hobby’s. Ieder van hen had liefde voor zijn naasten en hoop op een goed leven en een veilige toekomst. Achter elk mens schuilt een verhaal dat het waard is om verteld en doorgegeven te worden. 

Daarom vertel ik hier tijdens deze herdenking, al enkele jaren, verhalen van slachtoffers van deze diepzwarte bladzijde in onze geschiedenis. En dit jaar, in het tachtigste jaar sinds de bevrijding, wil ik dat opnieuw doen. Maar dit keer blijven we dichter bij huis. Ook hier in Oostzaan zijn, in ieder geval, negen joodse dorpsgenoten bruut weggevoerd en vermoord. En hoewel niet alle verhalen van deze mensen even goed bewaard zijn gebleven, wil ik er graag twee uitlichten.

Zo was er de familie Rozenszajn. Een Pools gezin dat in Duitsland woonde en in 1938, onder de dreiging van de Nazi’s, naar Nederland vluchtte. De vader van het gezin, Jacob, werd bij aankomst in Nederland opgesloten in het overvolle huis van bewaring aan de Weteringsschans in Amsterdam. Destijds de gangbare praktijk voor vluchtelingen. Zijn driejarige zoontje Leo werd in een weeshuis in Rotterdam geplaatst. Na meerdere smeekbrieven te hebben gestuurd aan de directeur van het weeshuis en later aan Justitie, werd het gezin uiteindelijk herenigd met elkaar. Jacob, Leo en moeder Fajga vestigden zich op het Zuideinde 443 in Oostzaan. Daar woonden zij tot zij in 1942 Oostzaan moesten verlaten van de Duitse bezetter. Uiteindelijk kwamen zij terecht in het vernietigingskamp Auschwitz waar zij bruut zijn vermoord. Leo was toen pas 9 jaar oud.

Dan is er het verhaal van Hermann Feinstein. Een Joodse weduwnaar uit Duitsland, die in 1938 naar Nederland vluchtte en zijn intrek nam aan de Kerkbuurt 18. Hier vlakbij dus. Niet lang daarna trok zijn goede vriendin Bianka Goldberg, een weduwe die eveneens was gevlucht uit Duitsland, bij hem in. Later dat jaar verhuisden zij samen naar het Zuideinde 447. In de tussentijd bleek dat de vrienden het meer dan goed met elkaar konden vinden en in september 1938 trouwden zij in Oostzaan met elkaar. 

De dochter van Hermann uit een eerder huwelijk was inmiddels ook met haar man en kind naar Oostzaan verhuisd. Dankzij een visum konden zij aan het begin van de oorlog naar Amerika uitwijken, voordat het hier helemaal misliep. Bianka probeerde ook haar zoon uit een eerder huwelijk met diens gezin naar Nederland te halen, maar dat mislukte vanwege het restrictieve Nederlandse vluchtelingenbeleid.

Na ruim drie jaar huwelijk kregen Hermann en Bianka te horen dat ook zij Oostzaan moesten verlaten. Ze werden gedeporteerd naar doorgangskamp Westerbork. Daar bleven zij vrij lang, tot een van de laatste transporten op 18 maart 1944 hen naar Biberach bracht. Daar werden zij uiteindelijk geselecteerd voor een gevangenenruil tegen Duitse gevangenen. Maar Hermann zou dat helaas niet meer meemaken. Hij overleed aan honger en ziekte op 6 februari 1945, vlak voor de uitwisseling. Hij was toen 68 jaar oud.

Twee verhalen uit de oorlogsgeschiedenis van Oostzaan. Verhalen van mensen die niets anders wilden dan een veilig en gelukkig leven met elkaar.

Ter nagedachtenis aan Jacob, Fajga, Leo, Hermann en de vijf andere Oostzaanse Joodse slachtoffers, zullen straks negen Oostzaanse kinderen een roos plaatsen op het monument. Het enthousiasme dat ik vorige week, tijdens het oefenen hiervoor, bij hen zag stemt mij hoopvol. Hoopvol, omdat ook de jongste generatie Oostzaners liet zien dat zij meer dan bereid zijn de herinnering aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in leven te houden. Daarmee geven wij de nagedachtenis door.

Laten we deze en andere kinderen en jongeren helpen om uit te groeien tot burgers die niet alleen worden getolereerd, maar ook worden gewaardeerd en gerespecteerd. Laten wij zelf een voorbeeld zijn van een gemeenschap die sterk staat in haar verdraagzaamheid. Dat betekent: je uitspreken tegen discriminatie. Je uitspreken tegen antisemitisme. Je uitspreken vóór die ander. 

Want onverschilligheid of zwijgen is geen optie. We weten waartoe dat heeft geleid. En waartoe het opnieuw zou kunnen leiden. 

Dank u wel.